پیش‌بینی فشار منفذی توسط نشانگرهای لرزه‌ای سه بعدی

فشار منفذی یکی از کمیت های مهم، در بحث اکتشاف و حفاری اکتشاف منابع هیدروکربوری می باشد. عدم اطلاع از میزان فشار منفذی در لایه های مختلف، قبل از حفاری، سبب ایجاد خطرات جدی مالی و صدمات جانی در حین حفاری چاههای نفت خواهد شد. اطلاع از مقدار این کمیت در نقاط مختلف میدان، باعث کاهش چشمگیر خطرات حفاری و بهبود طراحی چاه طراحی وزن گل و تعیین نقاط نصب لوله جداری در چاه می شود یکی از روشهای جدید تخمین مقدار فشار منفذی، قبل از آغاز فاز اصلی حفاری در میدان، استفاده از اطلاعات حاصل از لرزه نگاری سه بعدی می باشد.در این روش با استفاده از فرض تأثیر میزان فشار منفذی بر میزان فشردگی و تخلخل سازند و در پی آن،‌در میزان سرعت امواج لرزه ای در سنگ، با کالیبره کردن تغییرات سرعت با تغییرات فشار،‌به کمک اطلاعات محدود چاههای منطقه، مکعب سه بعدی فشار منفذی به دست خواهد آمد، این روش نیاز به یک میدان سرعت دقیق، با وضوح تغییرات بالا دارد. 

در مطالعه‌ای که احسان نصرت به راهنمایی دکتر جواهریان بر روی یکی از میادین بزرگ در حال توسعه جنوب غرب ایران انجام داده است. میدان سرعت موجود یکنواخت نبوده و در بخشی از میدان سرعت حاصل از کوچ زمانی قبل از برانبارش و در بخش دیگر سرعت بر انبارش وجود دارد. لذا در این مطالعه در مرحله اول، این میدان سرعت ترکیبی، به کمک روشهای زمین آماری با سرعت حاصل از نمودارهای صوتی چاههای منطقه کالیبره شده و سپس شبکه میدان سرعت منظم می شود. سپس مکعب سه بعدی فشار منفذی با استفاده از نشانگر سرعت امواج لرزه ای به دست خواهد آمد. در ادامه، با توجه به پیچیدگی توزیع فشار در سازند تبخیری گچساران در منطقه و فشار بالای این سازند در برخی از نقاط و مشکلات ناشی از آن در حفاری و با توجه به عدم توانایی روش فوق در تخمین میزان فشار حاصل از حرکت پلاستیک لایه های نمک در سازندهای تبخیری، سعی خواهد شد به کمک نشانگرهای لرزه ای تغییرات فشار در سطح این سازند در منطقه در شش دسته فشار، با فواصل 500Psi دسته بندی شود و تغییرات فشار این سازند مشخص شود. نتایج اعتبار سنجی انجام شده در این تحقیق حاکی از موفقیت تخمین فشار منفذی با استفاده از اطلاعات لرزه ای در یک میدان کربناته، در هر دو مرحله فوق است. دقت نتایج حاصل نیز از نظر برنامه ریزی حفاری قابل قبول بوده است. 

منبع

حذف بازتاب هاي چندگانه و تبديل رادون

در پردازش داده هاي لرزه اي، به دلايل گوناگون ازجمله جدايش نوفه از سيگنال، داده ها با استفاده از تبديل هاي مختلف به حوزه هاي ديگري برده مي شوند. تبديل رادون يكي از اين تبديل هاست كه داده ها را به حوزه زمان- كندي يا زمان- انحنا تصوير مي كند و مي توان با استفاده از اختلاف برون راند در حوزه رادون، رخدادها را از يكديگر جدا كرد. اما محدوديت هاي زيادي ازجمله دهانه محدود باعث وجود اثرات مصنوعي در حوزه رادون و پايين آمدن قدرت تفكيك مي شوند. گذاشتن قيد تنكي بر مدل رادون راه حل مناسبي جهت حل اين مشكل است. 

تبدیل رادُن 

 تبدیلی انتگرالی است که مقدار آن برابر با انتگرال تابع بر روی یک خط است.

معادله یک خط را در فضای دوبعدی می‌توان به صورت زیر نوشت:

که s فاصله خط را از مبدأ مختصات نشان می‌دهد

   بردار یکه عمود بر خط است.

به همین ترتیب اگر نقطه تقاطع خط مزبور و خط عمود بر آن و گذرنده از مبدأ را B بنامیم آنگاه t فاصله هر نقطه واقع بر خط را تا نقطه B نشان می‌دهد.

همچنین  بردار راستای خط است.

بدین ترتیب:

 

در ریاضیات، تبدیل رادن (Radon transform) در دو بعد، که نام خود را از ریاضی‌دان ژوهان رادن گرفته است، تبدیلی انتگرالی‌‌ است که برابر با انتگرال تابع بر روی خطوط مستقیم می‌باشد. این تبدیل در سال ۱۹۱۷ توسط رادن معرفی شد. وی فرمولی را نیز برای معکوس تبدیل ارائه نمود. رادن همچنین فرمول‌هایی را برای تبدیل در سه بُعد پیشنهاد کرده است که در آن انتگرال بر روی صفحات گرفته می‌شود. این فرمول‌ها بعدتر برای فضای اقلیدسی ابعاد بالاتر، تعمیم داده شدند.

تبدیل رادن به صورت گسترده‌ای در توموگرافی یا برش‌نگاری (تولید تصویر از پروجکشن داده‌ی مرتبط با اسکن‌های cross-sectional از یک شیء) کاربرد دارد. اگر تابع f نشانگر یک تراکم ناشناخته باشد، آنگاه تبدیل رادن، داده‌ی پروجکشن به دست آمده به عنوان خروجی اسکن توموگرافیک را نشان می‌دهد. بنابراین معکوس تبدیل رادن می‌تواند برای بازسازی تراکم اصلی از داده پروجکشن به کار رود، و بدین ترتیب پایه ریاضی بازسازی توموگرافیک را که بازسازی تصویر نامیده می‌شود، تشکیل دهد. داده‌ی تبدیل رادن، اغلب سینوگرام (sinogram) نامیده می‌شود زیرا تبدیل رادنِ یک تابع دلتای دیراک، به شکل توزیعی بر روی گراف یک موج سینوسی می‌باشد. در نتیجه، تبدیل رادنِ تعدادی از اشیاء، ظاهر گرافیکی‌ای همچون چندین موج سینوسی با فاز و دامنه مختلف دارد. تبدیل رادن در سی‌تی اسکن، اسکنر بارکد، ذره‌بینی الکترونی ویروس‌ها و پروتئین‌ها، انعکاس لرزه‌ای و حل معادلات هذلولی دیفرانسیلی با مشتقات پاره‌ای، مفید است.

 

بازتاب‌های چندگانه

در روش لرزه نگاری بازتابی به علت بازتاب امواج از حد فاصل لایه های مختلف زمین، با امواج تکراری (بازتاب های چندگانه) مواجه ایم. بازتاب های چندگانه از مهمترین انواع نویزهای همدوس در تحلیل داده های لرزه نگاری می‌باشند. بنابراین، تضعیف امواج تکراری برای استخراج اطلاعات از داده های لرزه ای ضروری است. تبدیل رادون ابزار بسیار مناسبی برای تضعیف امواج تکراری می باشد. همچنین با استفاده از تبدیل رادون، در بسیاری موارد می توان اطلاعات از بین رفته را بازسازی نمود. 

مقدمه‌ای بر لرزه‌نگاري (Seismic Survey)

 

اين روش از نظر مخارج و تعداد ژئوفيزيكدانان شاغل در آن در صدر تمام روش‌هاي ديگر ژئوفيزيكي قرار دارد. از جمله مهم‌ترين برتري‌هاي اين روش، دقت بالا، عمق بررسي زياد و توان تفكيك بالاي آن است.

معمولاً در مراحل اوليه اكتشاف در حوضه‌هاي ناشناخته، به خاطر كمبود اطلاعات از خصوصيات ساختاري، رسوب‌شناسي و دياژنتيكي مخزن، حفاري ممكن است بي‌نتيجه بماند. داده‌هاي لرزه‌اي مي‌تواند كمبودهاي اطلاعاتي فوق را جبران كند.

روش‌ لرزه‌اي برحسب منبع توليدكننده امواج لرزه‌اي به دو بخش تقسيم مي‌شود:

– لرزه‌شناسي زمين لرزه كه داراي منبع انرژي طبيعي است.
– لرزه‌شناسي اكتشافي كه داراي منبع انرژي مصنوعي است و هدف اصلي آن به تصوير كشيدن ساختار زمين‌شناسي بخش بالايي پوسته زمين مي‌باشد.

روش لرزه‌اي برحسب نحوه اندازه‌گيري زمان انتشار و دريافت امواج لرزه‌اي به دو بخش تقسيم مي‌شود: 

–  لرزه‌شناسي انكساري يا شكستي: اندازه‌گيري زمان انتشار امواج لرزه‌اي انكساري از سطح ناپيوستگي دو محيط و شناسايي عمق و سرعت لايه‌ها در زيرزمين. در اين روش برخلاف روش انعكاسي فاصله گيرنده تا منبع نسبت به عمق سطح ناپيوستگي بسيار زياد است. اين روش نسبت به روش بازتابي داراي دقت كمتري است ولي آسان‌تر و سريع‌تر انجام مي‌شود. اين روش لرزه‌اي اولين روش كاوش لرزه‌اي براي اكتشاف نفت بوده، و در كاوش‌هاي مهندسي كاربرد فراواني دارد. همچنين در شناسايي و تعيين عمق توده‌هاي نفوذي مثل گنبدنمكي بسيار مفيد است زيرا سرعت امواج در نمك و رسوبات تبخيري بيشتر مي‌شود. اين روش اولين بار درسال ۱۹۳۴ در مسجد سليمان انجام شد.
–  لرزه‌شناسي انعكاسي يا بازتابي: اندازه‌گيري زمان انتشار امواج لرزه‌اي بازتابي از يك سطح بازتاب كننده براي شناسايي ساختار زمين در اعماق زياد و به نقشه درآوردن ساختمان دروني زمين. در اين روش تهيه اطلاعات از ساير روش‌ها با دقت بيشتر و بهتري صورت مي‌گيرد اما سرعتي كندتر و هزينه گران‌تري دارد. روش بازتابي پيشرفته‌ترين روش اكتشاف نفت است كه در شناسايي ساختمان‌هاي زيرسطحي، تشخيص هيدروكربن‌ها (به خصوص گاز) و شناسايي سيستم‌هاي رسوبي منطقه به كار مي‌رود. اين روش، اولين بار درسال ۱۹۴۹ در دشت آبادان انجام شد كه با توجه به اهميت روزافزونش در اينجا به تفصيل بحث مي‌شود.

لرزه‌شناسي اكتشافي:
مطالعات ژئوفيزيكي از روش‌هاي متداول اكتشاف مواد هيدروكربني است. هدف اصلي اين نوع مطالعات، يافتن ساختارهاي زمين‌شناسي مناسب براي تجمع نفت و گاز در زير زمين مي‌باشد. در اين بين روش لرزه‌نگاري به خصوص نوع انعكاسي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است، به طوري كه پيشرفت روزافزون اين شاخه از علم ژئوفيزيك مديون اكتشاف مواد هيدروكربني است. قبل از يك كار لرزه‌اي بايد ابتدا ناحيه از نظر زمين‌شناسي سطحي بررسي گردد. درصورت مناسب بودن شرايط ابتدا روش مغناطيس سنجي و سپس روش ثقل‌سنجي در منطقه انجام مي‌گيرد تا حدود تقريبي ساختارهاي زيرزمين مشخص گشته و كار اصلي اكتشاف به نقاط خاصي محدود شود. در انتها در صورت موفقيت‌آميز بودن روش‌هاي قبلي، از روش لرزه‌نگاري انعكاسي براي اكتشاف و شناسايي ساختارهاي زمين‌شناسي مناسب در تجمع هيدروكربن‌ها استفاده مي‌شود.

انتشار امواج لرزه‌اي (Seismic Wave Propagation):
درك كامل يك ارتعاش لرزه‌اي طبيعي بسيار مشكل و شايد غيرممكن باشد زيرا به صورت تركيبي است. ولي مي‌توان از يك مدل ساده شده براي درك ارتعاشات لرزه‌اي استفاده كرد. تكنيك‌هاي صحرايي و ابزار تفسيري بر پايه اين مدل‌ها طرح‌ريزي شده است. وقتي به يك جسم كشسان به طور ناگهاني تنش وارد شده و يا آزاد مي‌شود تغيير مكان‌هاي حاصل از آن به صورت موج لرزه‌اي منتشر مي‌گردد. موج لرزه‌اي وسيله اساسي اندازه‌گيري در اكتشافات لرزه‌اي است. به امواج لرزه‌اي امواج الاستيك يا كشساني نيز مي‌گويند، زيرا باعث تغيير شكل الاستيك مواد مي‌شوند.

جبهه‌ها و پرتوهاي موج (Wave Fronts and Rays):
وقتي يك منبع انفجاري و يا ارتعاشي، انرژي لرزه‌اي را توليد مي‌كند اين انرژي به شكل كره‌اي كه هميشه در حال انبساط است انتشار مي‌يابد و بزرگترين لبه آن جبهه موج (wave front) ناميده مي‌شود . انتشار امواج لرزه‌اي به صورت سه بعدي است. موج در راستاي عمود بر جبهه موج حركت مي‌كند. به خطي كه راستاي حركت انرژي موج را مشخص مي‌كند پرتو موج (wave ray) مي‌گويند. اگر از منبع انرژي به نقاط هم ارز در روي جبهه‌هاي موج خطوطي عمود كنيم جهت انتشار موج كه همان پرتو موج است به دست مي‌آيد. بنابراين در تمام نقاط پرتوها بر جبهه‌هاي موج عمود مي‌باشند. البته درصورتي كه محيط ايزوترپ يا همسانگرد باشد.

بازگشت مجدد

سلام

قصد دارم مجدد این وبلاگ را به صورت تخصصی به روز کنم و با رویکرد ژئوفیزیک اکتشافی و با محوریت لرزه‌نگاری مطالب علمی را در این صفحه منتشر نمایم

 

روش ژئوفیزیکی مغناطيس هوابرد

روش مغناطيسي قديمي ترين روش ژئوفيزيكي است كه هم براي تعيين محل كانه هاي پنهان و حجم براي تعيين ساختارهاي مربوط به رسوبات نفت و گاز بكار مي رود. اين روش از جمله روش هايي است كه منشاء آن طبيعي بوده و ناشي از تاثيرا ميدان مغناطيسي زمين بر روي سنگها مي باشد. ميدان مغناطيسي زمين هم ارز يك مغناطيس ماندگار است كه در راستايي عموما÷ شمالي – جنوبي در نزديكي محور چرخشي زمين قرار دارد. 99% ميدان مغناطيسي زمين منشاء داخلي دارد كه ميدان اصلي محسوب گرديده و نسبتاً به آرامي تغيير مي كند، و يك درصد باقيمانده منشاء خارجي دارد كه ميدان اصلي محسوب گرديده و نسبتاْ به آرامي تغيير مي كند، و يك درصد باقيمانده منشاء خارجي دارد و نسبتاً سريع تغيير مي كند. 

 

به ادامه مطلب توجه فرمایید...

ادامه نوشته

ژئوفیزیک هوابرد

برداشتهاي ژئوفيزيك هوابرد كه توسط هواپيما يا هلي كوپتر انجام مي گيرد شامل اندازه گيري تغييرات چندين پارامتر فيزيكي زمين مي باشد. مهمترين پارامترهاي قابل اندازه گيري عبارتند از : رسانايي (Conductivity) كه با عكس مقاومت ويژه برابر است، خود پذيري مغناطيسي (Susceptibility) ، چگالي و تجمع عناصر راديواكتيو شامل پتاسيم و توريم و اورانيم ، هر گونه تغيير در نزديكي سطح زمين كه سبب تغييرات قابل اندازه گيري در اين پارامترها شود، كاربردهاي عملي ژئوفيزيك هوايي را نشان مي دهد. دستگاههاي اندازه گيري پارامترهاي مذكور عبارتند از : الكترومغناطيس (EM)، مغناطيس ، گراني، طيف سنجي اشعه گاما (AGS)، برداشتها EM تغييرات سه بعدي در رسانايي را كه بدليل تغيير در ليتولوژي ، شدت آلتراسيون و حجم آبهاي زيرزميني يا درجه شوري آن ايجاد شده است، به نقشه در مي آورد. از برداشتهاي مغناطيسي جهت تهيه نقشه تغييرات خود پذيري مغناطيسي كه غالباً مربوط به تغيير درصد مگنتيت سنگها مي باشد، استفاده مي گردد و برداشتهاي اسپكترومتري اشعه گاما ، تشعشعات حاصل از يك يا چند راديو الحان طبيعي يا ساخت بشر را اندازه گيري مي كند. روشهاي مذكور جهت اهداف متعدد بكار گرفته مي شود .‌در مواردي يك روش نشانه مستقيمي از وجود كانه مورد نظر را در اختيار قرار مي دهد بطور مثال مواقعي كه روش مغناطيسي براي يافتن كانه هاي آهن و نيكل بكار مي رود.‌در موارد ديگر يك روش ممكن است تنها نشانه اي از مناسب بودن شرايط براي حضور كاني مورد نظر را ارائه دهد، بعنوان مثال روش مغناطيسي در اكتشاف نفت غالباً وسيله شناسايي در تعيين عمق سنگ كفهاي آذرين مي باشد تا با مشخص شدن ضخامت رسوبات اكتشاف نفت تضمين گردد. 

اكتشافات برداشتهاي ژئوفيزيكي را مي توان در زمين، دريا و هوا انجام داد.‌در مناطقي كه وسعت زيادي دارند (بيش از صد هزار كيلومتر مربع) غالباً از روشهاي هوابرد استفاده مي شود. زيرا اين روشها خيلي سريعتر و با دقت بيشتري انجــام مي گيرد. 

 

 

http://www.ngdir.ir/Data_SD/GeoportalInfo/Subjects/Pics/map-air.gif

شانزدهمین کنفرانس ژئوفیزیک

تاريخ : 14/11/1392
عنوان : مهلت ارسال مقاله شانزدهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران تا تاریخ 22/11/92 تمدید شد.

شرح خبر :

  مهلت ارسال مقاله شانزدهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران تا تاریخ 22/11/92 تمدید شد.
  خواهشمنداست به سايت كنفرانس انجمن به نشاني igconference.ir مراجعه شود.
  حتما مراحل ثبت مقاله و پرداخت الكترونيكي مربوط به ثبت مقاله را با حوصله و تا پايان ادامه دهيد تا موفق به دريافت پيام ثبت موفق شويد.

 

http://igconference.ir/

روش مگنتوتلوريك(MT) در ژئوفیزیک

روش مگنتوتلوريك(MT) يك فن ژئوفيزيكي سطحي غير فعال(passive) است كه از ميدان هاي سطحي غير فعال الكترومغناطيسي طبيعي زمين براي بررسي ساختار مقاومت ويژة الكتريكي زيرسطحي استفاده مي كند. عمق بررسي روشMT بسيار بيشتر از ديگر رو شهاي الكترومغناطيسي است. اين روش را مي توان براي كاوش هاي زيرسطحي از اعماق د هها متر تا اعماق د هها كيلومتر به كاربرد (وزوف، 1991 ).

ادامه نوشته

روش اکتشاف ژئوفيزيکيIP

IP يکي از متداول ترين روش هاي مورد استفاده دراکتشافات معدني و نفت و گاز مي‌باشد. در اکتشافات نفت و گاز با وجود زون پيريتي،مي توان با استفاده از روشIP اقدام به عمليات اکتشافي نمود. 
روش اکتشاف ژئوفيزيکيIP، اغلب براي حل مساله مهندسي و هيدرولوژي همراه با اختلاف بالا درمقاطع زمين شناسي مورد استفاده قرار گرفته است.

ادامه نوشته

انجمن ژئوفیزیک ایران برگزار میکند:

عنوان : كارگاه اكتشافات مغناطيسي كاربردي (تئوري، برداشت و پردازش مقدماتي داده ها)

شرح خبر :

  به اطلاع مي‌رساند انجمن ژئوفیزیک ایران دوره‌ آموزشي اکتشاف مغناطیسی کاربردی تئوری ، برداشت و پردازش مقدماتی داده ها را در تاریخهای 11 و 12 آذرماه سال جاری برگزار می نمايد. شایان ذکر است داده¬برداری عملی با دستگاه مگنتومتر در این دوره در میدان عملیاتی اجرا خواهد شد. پس از پایان این دوره، دوره پیشرفته و تخصصی این کارگاه برگزار خواهد شد که گذراندن این دوره، برای ورود به دوره بعدی الزامی است.
  علاقه مندان مي‌توانند جهت ثبت‌نام تا تاريخ 6 آذرماه سال جاری به دفتر انجمن ژئوفيزيك (خانم مهدی، خانم هداوند) مراجعه و مبلغ دوره را نقدی پرداخت، یا تصویر قبض واریزی به حساب انجمن به شماره حساب سيبا شماره 0105871255001 بانك ملي، شعبه كوي دانشجويان، كد 927، به نام انجمن ژئوفيزيك ايران، یا پرداخت توسط کارت¬های اعتباری، به شماره شبای انجمن 700170000000105871255001-IR ، را به ایمیل انجمن فرستاده تا در اولویت ثبت نام قرار گیرند.
  تعداد شرکت کنندگان در هر کلاس 20 نفر میباشد و اولویت شركت در اين دوره با آنهايي است که زودتر ثبت نام کرده اند.
  همراه داشتن لپ تاپ الزامی است. 
  بدیهی است در پایان دوره گواهی معتبر انجمن ژئوفیزیک ایران برای شرکت کنندگان محترم صادر میشود.

پيوند مرتبط: متن آگهي

منبع: پایگاه اطلاع رسانی انجمن ژئوفیزیک ایران

کاربردهای توموگرافی لرزه ای

توموگرافي لرزه اي از كارآمدترين روش هاي ژئوفيزيكي در اكتشافات معدني و بررسي كيفيت توده سنگ در اختگاه تاسيسات بزرگ و سازه هاي زيرزميني مي باشد. 

در اين روش با اندازه گيري سرعت سير امواج لرزه اي و رسم منحني هاي هم سرعت كه نشان دهنده نحوه توزيع سرعت امواج در حد فاصل فرستنده ها و گيرنده ها هستند، توده هاي خاك و سنگ در فضاي بين گالري ها، گمانه ها و سطح زمين مورد بررسي قرار مي گيرد. جهت پردازش داده هاي توموگرافي دو روش معمول ارائه شئه است. روش اول كه به روش بازسازي جبري معروف است، خود شامل تكنيك بازسازي جبري (ART) و تكنيك بازسازي تكرار همزمان (SIRT) مي باشد. روش ديگر كه مي توان گفت مهم ترين روش در بر گردان داده هاي لرزه اي است. روش كمترين مربعات (LSQ) است. در اين روش پارامترهاي مدل به گونه اي انتخاب مي گردند كه ميزان اختلاف بين داده هاي مشاهده شده و محاسبات شده كمينه گردد. 

توموگرافي لرزه اي يكي از كارآمدترين روشهاي ژئوفيزيكي در اكتشافات مناطق كارسستي، توده هاي چگال، گنبدهاي نمكي، سازنده هاي گچي و نيز به عنوان يك روش كنترل در حين معدن كاري، بررسي نشست و مطالعات زيست محيطي مي باشد.

روشهاي ژئوتوموگرافي در زمره جديدترين روشهاي ژئوفيزيكي به شمار مي روند كه به لحاظ قابليت هاي زياد گسترش روز افزون دارند از ميان اين روشها توموگرافي لرزه اي يك روش با دقت و قدرت تفكيك بالا نسبت به ساير روشهاي لرزه اي سطحي كارايي خوبي در به تصوير كشيدن افقهاي زيرسطحي دارد. با توجه به تاثيرات مختلف پارامترهاي ژئومكانيكي زمين بر روي انتشار امواج بيشترين استفاده توموگرافي لرزه اي در مطالعات ساختگاه سازه هاي بزرگ از جمله سدها مي باشد.

به منظور ترسيم تصويري از زمين كه تحت تاثير امواج لرزه اي قرار گرفته است از توموگرافي اولين زمان رسيد استفاده مي شود. اين روش به طور وسيع در علوم زمين و زمين شناسي مهندسي بكار مي رود. در اين روش گيرنده ها اولين زمان رسيد موج مربوط به فرستنده هاي مصنوعي را كه در نزديكي اهداف اكتشافي قرار دارند دريافت مي كنند، اين زمان به منظور تعيين توزيع سرعت در بين فرستنده ها و گيرنده ها پردازش مي شود.

ژئوفيزيك سطحي

پس از آن تقاضاي روز افزون بازار به فلزات و افزايش بي‌سابقه استفاده از نفت، گاز و مشتقات آنها در ابتداي قرن بيستم منجر به توسعه بسياري از روشهاي ژئوفيزيكي شد. و در زمينه ابداع و توسعه دستگاههاي ژئوفيزيكي نيز از زمان جنگ جهاني دوم پيشرفتهاي بسياري حاصل شد.

  از آغاز دهه 1960 با استفاده گسترده از رايانه در پردازش و تفسير داده‌هاي ژئوفيزيكي، تحول عظيمي در اين شاخه از دانش ايجاد شد.

  از آنجا كه اكثر ذخاير معدني مدفون در زير سطح زمين، بوسيله يك روباره پوشيده شده‌اند، كشف اين ذخاير به خواصي كه آنها را از محيط اطراف متمايز مي‌نمايد بستگي دارد. در صورتيكه تفاوت خواص فيزيكي بين ماده معدني و سنگ درون‌گير آن وجود داشته باشد؛ مي‌توان از ژئوفيزيك سطحي براي كشف ماده معدني مربوطه استفاده كرد.

معرفی یک پایان نامه

اکتشاف نيمه تفصيلی کانسارهای گرافيت سربند اراک به روشهای ژئوفيـــزيکی و زمين شناسی-معدنی

کانسار گرافيت خنادره در جنوب غربى اراک و در ميان سنگهاى دگرگونى و در مجاورت آن با گرانيت ها و پگماتيت ها قرار گرفته است. با توجه به اختلاف زياد مقاومت ويژه الکتريکى گرافيت با سنگ هاى درونگير مانند شيست ها و سنگ آهک هاى دگرگونى و همچنين به علت وجود آنومالى پتانسيل خودزا در بالاى کانى سازى گرافيت، از روش هاى ژئوالکتريکى براى اکـــتشاف آن استفاده شده است. اين روش ها شامل روش هاى پتانسيل خودزا (SP )، اتصال به جرم و پروفيل زنى مقاومت ويژه در امتداد 10 پروفيل با امتداد تقريباً شمالى - جنوبى بوده اند. فاصله بين نقاط برداشت در اندازه گيرى هاى SP و اتصال به جرم، 2 متر بوده است. همچنين براى برداشت هاى مقاومت ويژه الکتريکى، از آرايه دو قطبى-دوقطبى (طول خط جريان=فاصله الکترودهاى پتانسيل=4 متر) بر روى همان پروفيل هاى قبلى استفاده شد. بر اساس نقشه پتانسيل، يک آنومالى SP به مقدار حدود 200- ميلى ولت بر روى زون کم مقاومت (مقاومت ويژه الکتريکى کمتر از 20 اهم متر) که متعلق به رگه هاى گرافيتى است، بر روى پروفيل 2 مشاهده مى شود. براى مشخص نمودن بهتر محدوده کانى سازى بر روى نقشه پتانسيل به دست آمده از برداشت هاى اتصال به جرم، با تصحيح اثر فاصله در مقادير پتانسيل اندازه گيرى شده، نقشه بازماند پتانسيل ترسيم گرديد که تطبيق بسيار مناسبى را با نقشه SP نشان داده و نمودارهاى ترسيم شده مقادير بازماند پتانسيل تطبيق خوبى را با شبه مقاطع مقاومت ويژه نشان مى دهند. مطالعات زمين شناسى-معدنى نشان دهنده آن است که اين کانسار از رگه هاى در درون شيست ها و در کنتاکت آن با گرانيت ها و پگماتيت ها تشکيل شده است. آناليز آمارى داده ها با استفاده از نسبت هاى همبستگى کربن با 2SiO ،CaO و صورت گرفت و نتيجه شد که اين کانسار منشاى بيوژنيک داشته و به خاطر عدم رخداد آلتراسيون در آن، ارزش اقتصادى پايينى دارد و طبق مطالعات ميکروسکوپى نيز کانى سازى گرافيت به صورت فلسى و ريز فلسى و به ميزان حداکثر 3-4 درصد بوده است.

نام استاد راهنما : حميدرضا رمضى-محمدرضا حسين نژاد

نویسنده : عين اله عزيززاده فيروزی

معرفی کتاب

مباني ژئوفيزيك كاربردي: شامل روش‌هاي لرزه‌نگاري ژئوالكتريك (مقاومت الكتريكي و الكترومغناطيس)، گراني سنجي مغناطيس سنجي، چاه پيماني

موضوع:

ژئوفيزيك

زمين‌شناسي مهندسي - ژئوتكنيك

اكتشاف‌هاي زيرزميني نفت و گاز

اكتشافهاي الكتريكي آب زيرزميني

لرزه‌نگاري - عميق و كم عمق

پديدآورنده:

نويسنده:لطيف صمدي

ناشر:

جهاد دانشگاهي (تربيت معلم)

620 صفحه - وزيري (شوميز) - چاپ 1 - 1000 نسخه 6 -98-6653-964-978

978-964-6653-98-6

تاريخ نشر:04/04/91

قيمت پشت جلد :140000 ريال

با پیامک از وقوع زلزله‌های کشور مطلع شوید

دريافت پيامك زمين‌لرزه‌هاي كشور

مركز لرزه‌نگاري كشوري به منظور اطلاع‌رساني رويداد زمين‌لرزه‌هاي كشور، با همكاري همراه اول (شرکت پردیس اول)، امكان دريافت اطلاعات زلزله‌هاي كشور با بزرگي 3.5 و بالاتر را براي مشتركين اين اپراتور فراهم كرده است.

مشتركين همراه اول مي‌توانند با ارسال پیش شماره تلفن مركز استان مورد نظر خود به شماره ٢٠١٢٣، اطلاعات زمين‌لرزه‌هاي اين استان و استان‌هاي هم‌جوار آن را دريافت نمايند. به عنوان مثال، در صورت ارسال پيش شماره شهر تبريز (٠٤١١) از طريق پيامك به شماره ٢٠١٢٣، اطلاعات زمين‌لرزه‌هاي با بزرگي 3.5 و بالاتر استان آذربايجان شرقي و استان‌هاي آذربايجان غربي، زنجان و اردبيل را دريافت خواهيد كرد. همچنين، با ارسال كد ٠٠٩٨، اطلاعات زمین‌لرزه های با بزرگي 3.5 و بالاتر سراسر كشور براي شما ارسال خواهد شد.

هزينه اشتراك سرويس مذكور، ١٠٠ تومان به ازاي دريافت هر تعداد پيامك در هر روز است. به اين معني كه در صورت دريافت يك يا چند پيامک در يك روز، تنها مبلغ ١٠٠ تومان از حساب مشترك كسر مي‌گردد. بديهي است كه هزينه مورد نظر تنها درصورت دريافت پيامك محاسبه مي‌گردد.

در صورتي كه پس از فعال‌سازي اين سامانه، مايل به ادامه دريافت پيامك زمين‌لرزه‌ها نبوديد، می‌توانید با ارسال عبارت لرزه خاموش  و یا larze off به شماره ٢٠١٢٣، سامانه را غير‌فعال نمایید.

منبع:  مرکز لرزه نگاری کشور

http://irsc.ut.ac.ir

منشا زمین لرزه

تقریباً تمام زمین لرزه های  دنیا در حاشیه ی ورقه های سنگ کره رخ  می دهند. در این مناطق نیروهایی که عموماً در نتیجه ی حرکت و جابه جایی  ورقه های سنگ کره به وجود می آیند، مجموعه ی سنگی یک ناحیه را تحت تأثیر قرار می دهند. مجموعه ی سنگی، ابتدا کمی تغیر شکل می دهد و انرژی حاصل از این نیروها را در خود ذخیره می کند تا این که مقدار این انرژی ها از آستانه ی مقاومت سنگ تجاوز کند و سنگها شکسته شوند. در این موقع انرژی ذخیره شده در سنگ ها، آزاد می شود، به صورت موج به اطراف حرکت   می کند و با رسیدن به سطح زمین سبب لرزش و تخریب بناها، ریزش کوه ها، ایجاد ترک های عمیق، امواج بزرگ در دریاها و پدیده های مختلف دیگر می شود.

همه ی زمین لرزه ها بر اثر شکستن سنگ ها ایجاد نمی شود بلکه تعدادی از آن ها در محل شکستگی های قدیم اتفاق می افتند. در این مناطق، با ازدیاد نیروهای وارده، حرکاتی در امتداد شکستگی ها و گسل های قدیمی به وجود می آید که ضمن آزاد کردن ارژی سبب می شود که گسل ها وضعیت جدید به خود بگیرند. به همین دلیل است که در برسی  مناطق زلزله خیز، لازم است گسل های فعال منطقه دقیقاً مشخص شود و تاریخچه فعالیت آن ها در گذشته، مورد برسی قرار گیرد.

باید توجه داشت که در یک زمین لرزه، تمام طول گسل جابه جا نمی شود. در یک زمان ممکن است بخش هایی از آن جابه جا شود و بخش های دیگر مقاومت کند. درضمن، زمین لرزه معمولاً به صورت یک شکسته منفرد و ساده سنگ به وجود نمی آید، در هر زمن لرزه باید از گروه لرزه ها صحبت کرد. ابتدا تعدای لرزه های خفیف اتفاق می افتد که به آن ها پیش لرزه گویند. 

سپس حرکت و لرزه اصلی به وقوع می پیوندد و پس از آن حرکات و لرزه های خفیف متعادل کننده صورت می گیرد که به آن ها  پس لرزه گویند.

معرفی نرم افزار ژئوفیزیکی SeisScape

 بعد از انجام عملیات لرزه نگاری، نوبت به پردازش و تعبیر و تفسیر داده های لرزه ای می رسد. انجام این عملیات نیاز به بررسی کامل داده ها و خطوط لرزه های بدست آمده از عملیات را می طلبد. بعد از معرفی نمایش چگالی متغیر که داده ها را به صورت طیف رنگی در رنج تغییر و جهت دامنه نمایش می دهد، دنیای جدیدی در پردازش داده ها معرفی شد.

از ویژگی های بارز نرم افزار SeisScape اینست که علاوه بر نمایش داده ها بصورت طیف رنگی، آنها را نیز بصورت تغییر در سایه و نور بر اساس تغییر در دامنه نمایش می دهد.

 

این نرم افزار برای نمایش خطوط لرزه ای ثبت بوسیله گیرنده های مورد استفاده در عملیات لرزه نگاری، طراحی شده است که قادر است که خطوط لرزه ای دو بعدی را به صورت سه بعدی نمایش دهد.

 

               

                             نمایش خطوط دو بعدی لرزه ای بصورت سه بعدی

 

بدین معنی که ثبت های دریافت شده بوسیله یک خط مسقیم گیرنده (in-line یا cross-line) را گرفته، بعد از اعمال عملیات تعریف شده، با توجه به دامنه خطوط نسبت به خطوط قبلی و بعدی، آنها را بصورت پستی و بلندی هایی که نمایان تغییر در دامنه و جهت دامنه (Peak و Trough) های خطوط لرزه نگاری می باشد، نمایش دهند. برای درک این مطلب خط لرزه ای را در نظر بگیرید. سپس آنرا 90 درجه نسبت به محور خط لرزه بچرخانید. اینکار موجب جابجایی جهت Peak ها به بالا و Trough ها به پایین خواهد شد. حال اینکار را برای تمامی خطوط انجام دهید و بترتیب در کنار هم قرار دهید. حال شما خطوط دو بعدی در صفحه را به خطوط سه بعدی تبدیل نموده اید. در نرم افزار، این عملیات بوسیله تبدیل طیف های خطوط لرزه ای به مثلث های متناظر آنها، انجام می شود. هر چه تعداد این مثلث ها بیشتر باشد، کیفیت نمایش بالاتر رفته و در نتیجه سرعت بارگزاری پایین می آید.

 

                            

                        نمایش خطوط لرزه ای دو بعدی بوسیله نرم افزار

 

کاربران می توانند بوسیله ماژول های متفاوتی، تغییراتی در کیفیت، پس زمینه، رنگ، ناحیه نمایش، رنج نمایش لرزه ها، طیف رنگی مورد استفاده، جهت و بعد نمایش، نور پردازی بر روی خطوط، مکان صفحه مبنا، و دیگر ویژگی های تعریف شده برای نمایش هر چه بهتر خطوط لرزه ای را اعمال نمایند.

 

                              

مکان نمای نور خورشید برای دادن جلوه های تصویری به خطوط لرزه ای دو بعدی

 

 

  

همچنین قادر نرم افزار است قسمتی از داده های لرزه ای سه بعدی را گرفته و بعد از انتخاب گزینه های مورد نظر، آن را نمایش دهد. در این حالت شما قادر به نمایش خطوط لرزه ای in-line و cross-line می باشید.

 

استفاده از این نرم افزار، درست شبیه اینست که شما در حال حرکت بر روی خطوط لرزه ای در دنیای حقیقی می باشید و یوسیله دوربینی که در اختیارتان قرار داده شده است، اقدام به نصویر برداری از قسمت های متفاوت این خطوط بر درک بهتر ثبت های صورت گرفته بوسیله گیرنده های موجود در سطح زمین می کنید.

سه ماژول اصلی برای این نرم افزار تعریف شده است:

SeisScape 2D

SeisScape Plus

SeisScape 3D

که تمامی عملیات معرفی شده در بالا بوسیله ماژول های موجود در این سه ماژول اصلی قابل اجرا می باشد.

بعد از اعمال پردازش های مورد نظر، کاربران می توانند نتایج بدست آمده را در کنار خطوط لرزه ای مورد نظر یادداشت نموده و آنها را به فرمت تصویر ذخیره نمایند.

 

                           

                      یادداشت نتایج پردازش در کنار خطوط لرزه ای مورد نظر

 

 

 

 

این نرم افزار توسط شرکت Birchtree Software در کشور Canada ثبت شده است و آدرس اینترنتی آن www.seisscape.com می باشد.

کاربرد ژئوفیزیک در مسائل محیط زیست

روش های ژئوفیزیکی کاربرد روزافزونی در مسائل زیست محیطی از جمله آشکارسازی حفره های زیر زمینی، ارزیابی احتمال نشت رادون، تعیین محدوده گسترش آب های آلوده در مجاورت دامپ های باطله، آشکارسازی شکستگی های پر خطر و نواحی ضعیف در سنگ بستر و غیره دارد. با این وجود، داده های ژئوفیزیکی همیشه با استفاده از اطلاعات حفاری، زمین شناسی، هیدروژئولوژی و سایر اطلاعات موجود تکمیل می شوند. چنین ترکیبی باعث هم سنجی مستقیم ژئوفیزیک با شرایط خاص یک منطقه و فراهم شدن اطلاعات کافی برای حل مشکلات می شود.  در سال های اخیر، روش های ژئوفیزیکی الکتریکی به طور موفقیت آمیزی برای تشخیش و بررسی خصوصیات مختلف آلودگی خاک و آب های زیرزمینی و نیز تعیین محل بهینه حفر چاه های حفاری برای نمونه گیری مستقیم از خاک و آب های زیرزمینی در یک منطقه آلوده، استفاده کرد. کاربرد روش های مختلف ژئوفیزیکی همراه با اطلاعات زمین شناسی، هیدروژئولوژی، محیط زیست، زمین آمار و سایر علوم مربوطه، روش کاملی است که باعث افزایش کیفیت و دقت بررسی ها می شود. علاوه بر این، کاربرد روش های غیر تهاجمی ژئوفیزیک باعث کاهش آسیب به منطقه و از طرف دیگر، کاهش زمان و هزینه یررسی ها می شود.

کارگاه های آموزشی نرم افزارهای نفتی و ژئوفیزیک کاربردی

به زودی مجموعه کارگاه های آموزشی نرم افزارهای نفتی و ژئوفیزیک کاربردی در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار خواهد شد.  این دوره ها که زیر نظر مرکز تحقیقات زمین لرزه شناسی خراسان و زیر نظر اساتید گروه ژئوفیزیک این مجموعه خواهد بود در همه سطوح از مبتدی تا پیشرفته کارآموز می پذیرد. شرکت در این دوره ها برای همه علاقه مندان مجاز می باشد. 

اطلاعات تکمیلی به زودی منتشر خواهد شد.

طراحی عملیات لرزه ای

دست یافتن به نتایج بهینه در يك پروژه لرزه نگاری با دانش طراحی عملیات مناسب امکان پذیر می باشد. طراحی عملیات صحیح می تواند باعث صرفه جویی در انجام عملیات شده و از سوی دیگر باعث می شود تا داده ها از کیفیت مناسبی جهت انجام پردازشهای پیشرفته برخورد دار باشند. از این رو قبل از انجام هر عملیاتی متخصصان طراحی عملیات می بایست پارامترهای بهینه جهت یافتن اهداف مورد نظر را بدست آورند . برخی از این پارامترها عبارتند از: محل و نوع چشمه لرزه ای ، محل و نوع گیرنده ها، زمان و تعداد نیروهای مورد نیاز جهت برداشت داده ها.

كتاب «ژئوفيزيك ميداني»

از سوي واحد پژوهش شركت نفت فلات قاره ايران،كتاب «ژئوفيزيك ميداني» منتشر شدبه همت واحد پژوهش و فناوري شركت نفت فلات قاره ايران، كتاب «ژئوفيزيك ميداني» نوشته جان ميلسوم و ترجمه بهزاد نظري؛ سرپرست ژئوفيزيك اين شركت منتشر شد.

به گزارش پايگاه اطلاع رساني شركت ملي نفت ايران، اين كتاب به بررسي علم ژئوفيزيك، مهندسي معدن، زمين‌شناسي مهندسي، مهندسي نفت و اكتشاف نفت مي‌پردازد و پارسا بختياري راد، در ترجمه اين كتاب با مترجم همكاري داشته است.

بر اساس اين گزارش، نظري به عنوان مترجم اين كتاب در مقدمه آن نوشته است: «همان‌گونه كه مستحضريد آينده صنعت نفت با پيشينه‌اي بيش از يكصد سال در كشور عزيزمان وابسته به كشف مخازن جديد از يك سو و توليد و بازيافت بهينه مخازن فعلي از سوي ديگر است. با توجه به نقش ويژه صنعت نفت در اقتصاد ايران، روش، ابزار و نيروي متخصص و باتجربه نقش كليدي در مديريت اقتصاد موفق خواهد داشت. در اين ميان علم ژئوفيزيك با كاربردهاي عملي از اهميت بالايي در اكتشاف مخازن برخودار بوده و در سال‌هاي اخير استفاده از داده‌هاي ژئوفيزيك براي توصيف دقيق مخازن و معادن كاربردهاي فراواني پيدا كرده است."

بر اساس آنچه در مقدمه اين كتاب آمده است، هدف از نگارش اين كتاب، كمك به تمامي افرادي است كه به كار عمليات ژئوفيزيكي در مقياس كوچك مشغول هستند. اين كتاب از نظر معناي سنتي، يك كتاب درسي نيست و براي استفاده در حوزه‌اي طراحي شده كه به موضوعات عملي مي‌پردازد و تئوري در جايگاه دوم قرار دارد و در هرجا كه تئوري تعيين‌كننده كار ميداني باشد، تكامل نيافته يا توجيه‌شده تلقي مي‌شود.

سمینار ژئوفیزیک اکتشافی نفت

نخستین سمینار ژئوفیزیک اکتشافی نفت  

انجمن ژئوفیزیک ایران در راستای تحقق اهداف علمی و گسترش ارتباط و تبادل‌نظر دانش و فناوری بین پژوهشگران دانشگاه و صنعت نفت، « نخستین سمینار یک روزه ژئوفیزیک اکتشافی نفت » را با همکاری مدیریت اکتشاف نفت در مهرماه 1392 برگزار می‌نماید. از فرهیختگان، استادان، دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان دعوت می‌شود با شرکت خود، بر بار دانش، فناوری تخصصی، جنبه‌های پیشرفته و کاربردی این سمینار بیفزایند. ضمنا مراحل ثبت‌نام، ارسال مقاله و  اطلاعات بیشتر،  به‌صورت برخط (Online) از طریق وبگاه انجمن صورت می‌گیرد.

اهداف و زمینه‌های سمينار:

این سمينار به‌منظور آشنايی هرچه بيشتر پژوهشگران ژئوفيزيك اكتشافي نفت با آخرین دستاوردهای علمی، گسترش و تقويت ارتباط علمی بين مراکز تحقیقاتی، دانشگاهی و صنعتی در زمینه‌های زیر برگزار می‌شود.

  

Seismic Acquisition, Imaging and Interpretation of Complex Structures

Non-seismic Methods in Hydrocarbon Exploration

Borehole Seismic

Reservoir Geophysics in Exploration and Production

Seismic Exploration of Gas Hydrates

سایت رسمی نخستین سمینار ژئوفیزیک اکتشافی نفت

لرز ه نگاري 4 بعدي

عمليات لرز هنگاري مهمترين ابزار مهندسان ژئوفيزيك براي اكتشاف نفت و گاز بوده كه بر اساس مطالعه شكل امواج صوتي يا ارتعاشي كه توسط منبع انرژى به داخل زمين فرستاده می شود، استوار است. اين امواج پس ازعبور از لايه هاي متفاوت، قسمتي از آن به سمت منبع يا نقط هاي مشخص (سطح زمين) انعكاس مي يابد. امواج در اثر اختلاف چگالي و سرعت صوت در لايه هاي مختلف ژئوفيزيكي انعكاسهاي گوناگون دارند و توسط ژئوفونها )در خشكي( و هيدروفو نها )در دريا(  جذب مي شوند. تفاوت در انعكاس امواج از لايه هاي مختلف به زمين شناسان امكان مي دهد كه محدوده وعمق سنگهاي متخلخل را كه احتمالاً حاوي نفت و گاز هستند، تخمين بزنند. بعد از ايجاد موج در لرزه نگاري نوبت به دريافت و تفسير داده ها مي رسد .مهمترين روشها براي ترسيم داده ها به صورت دوبعدي، سه بعدي و چهاربعدي مي باشد .در گذشته هدف كلي لرزه نگاري 3 – بعدي تعيين قدرت تفكيك بهتر زمين شناسي منطقه نسبت به لرزه نگاري دوبعدي بود. در لرز هنگاري سه بعدي برداشت داده ها منحصر به يك صفحه عمودي شامل چشمه و گيرنده نبوده بلكه گيرنده ها در سطح زمين به صورت يك صفحه مشبك قرار مي گرفتند. بنابراين در اين روش يك حجم از داد ههاي لرز هاي بدست مي آمد. توسعه تكنيكهاي لرزه نگاري 3-بعدي در دهه 1970 از يك سو باعث موفقيتهاي چشمگيري در اكتشاف و توصيف مخزن و از سويي ديگر به توسعه بهتر مخزن و عملكرد اقتصادي آن منجر شد. اما هم اكنون فنآوري 4-بعدي به عنوان بهترين شيوه در بسياري از كشورها استفاده مي شود. بر روي بيش از 180 ميدان نفتي و گازي، لرزه نگار ي ها براي تعيين داده هاي بيشتر تكرار  شده است .

لرز هنگاري 4 بعدي شامل جمع آوري، پردازش و تحليل لرزه نگاري هاي پي در پي يك ميدان هيدروكربوري در حال توليد است. هدف اين نوع لرزه نگاري تعيين تغييرات در مخزن با مقايسه داده هاست كه اين تغييرات مي تواند ناشي از توليد هيدروكربن يا تزريق آب يا گاز در مخزن باشد.

فنآوري لرز هنگاري 4 بعدي در تمام عمر مخزن از ابتداي توليد، براي تعيين فشارمخازن، تا اواسط عمر مخزن، براي مشاهده جبهه حركت آب و حتى در اواخر عمر مخزن، براي مشخص كردن مكانهاي نفت جاروب نشده  وكنار زده شده، كاربرد دارد.

 زماني كه عدم قطعيت زيادي وجود دارد، استفاده از اين فنآوري مفيد خواهد بود. فاكتورهاي زيادي در اينكه سيگنالها در مخزن مي توانند در مراحل مختلف اندازه گيري به خوبي دريافت شوند، وجود دارد كه شامل سنگ مخزن، ماهيت و سرعت تغيير سيال توليدي يا تزريقي مخزن مي شود. اين دو عامل با هم قدرت نسبي سيگنال هاي لرزه نگاري راحت تاثير قرار مي دهد. لرزه نگاري همچنين بايد توانايي تكرار دقيق بررسي قبلي را داشته باشد.

هزينه لرز هنگاري 4-بعدي 1 تا 2 دلار در هر بشكه تخمين زده شده است، اگر چه كاهش ريسك توليد از مخزن و افزايش برداشت 20 تا 30 درصدي كه گفته ميشود با استفاده از اين فنآوري حاصل می شود، ولى هزينه هاي لرزه نگاري 4 بعدي را به خوبي جبران مي كند. بر اساس ارزيابي هاي مستقل انجام شده تا سال 2020 ، لرز هنگاري 4 بعدي در توليد بيش 11 ميليون بشكه نفت در روز مشاركت دارد .

به هر حال لزوم انجام برآور دهاي اقتصادي  قبل از انجام عمليات لرز هنگاري 4 بعدي، ضروري به نظر مي رسد.

نویز چیست

در زندگی روزانه  نویز(noise) به صدایی ناخواسته و بلند گفته می شود که هیچ نظم موسیقی نداشته باشد  در دورانی که ارتباط رادیودیی وجود داشت ، نویز “هر سیگنال الکتریکی که باعث مختل کردن ارتباط رادیودیی می شود ” تغریف شد . ( برگرفته از فرهنگ لغت وبستر). این نوع نویز قابل شنیدن بود ؛ مانند نویزی که در گوشی ها می شنویم .
در یک تعریف کلی تر ، به هر نوسان و تغییر غیر عمدی که بر روی سیگمال های مورد اندازه گیری ظاهر می شود ،نویز گفته می شود . هر کمیتی می تواند نویز بپذیزذ . در مدار های الکتریکی ما با  نویر ولتاژ و نویز جریان یر و کار داریم ؛ این نویز ناشی از تغیرات گرمایی و تاثیر آنها بر روی حامل های الکترونیکی است . در ناحیه رادیو و میکرو ویو  ما با نویز های الکترو مغناطیسی سر و کار داریم . نویز هایی که ناشی از  گرما یا تابش وتون های کم انرژی است .  ولی نویز می تواند به تغییرات غیر عمدی کمیت های دیگری نیز باشد . مانند ترافیک در اتوبان ها( مثال بارزش اتوبان های تهران که اصلا همش نویز هست!)یا ریتم قطره های ا بر روی سقف .
نویز در همه جا حضور دارد ؛ هرجا که کسی سیگنالی را بخواهد اندازه گیری کند ، حتما یک نوع نویز بر روی آن می افتد . هر آزمایش دقیق و با کیفیت بالا که در دنیای فیزیک  انجام می ود ، به کار زیادی نیاز دارد تا بتوان نویز محیط را پیش بینی و همچنین به طرقی تاثیر آن را کم کرد. اهمیت تحلیل نویز وقتی کاملا نمایان می شود که یک فرد متوجه بشود که کیفیت سیگنا انازه گیری شده به وسیله ی مقدار مطلق انرژی سیگنال  تعیین نمی شود  بلکه از نسبت سیگنال به نویز  تعینن میشود . نتیجه تحققات نشان می دهد که بهترین روش برای بهبودی نسبت سیگنال به نویز ، کاعش نویز است نه افزایش قدارت سیگنال .
نویز تصادفی طبق تعریف ، غر قابل کنترل است و مقدار دقیق آن در آزمایش های مختلف با هم فرق دارد.  پس بهتر است که به صورت آماری نشان داده شود .
نویز تصادفی است و معمولا توزیع آن را توزیع گاوسی در نظر می گیرند( البته این توزیع معمولا در نظر گرفته می شود ولی در شرایط متفاوت ممکن است توزیع های متفاوتی در نظر  گرفته شوند ) . تصادفی بودن نویز  باعث می شود که میانگین آن صفر شود . پس برای توصیف آن از مقادیر توان دو آن استفاده می شود .  مقدار موثر نویز از جذر میانگین مربعات آن بدست می آید .(rms) .البته این پارامتر هیچ اطلاعاتی در مورد نتغیر با زمان بودن نویز و یا  اجزای فرکانسی آن نمی دهد .
لازم است تغییر پذیری با زمان را برای نویز تعریف کنیم . نویزی را ایستا می گوییم ( نا متغیر با زمان ) که ویژگی های آماری آن با زمان تغییرنکند. به طور مثال واریانس و یا مقدار موثر  آن با زمان تغییر نکند .در سیستم هایی که چند منبع نویز وجود داشته باشد  نویز کلی می تواند به شورت مجموع نویز های مختلف نوشته شود . اگر این نویز ها مستقل از یکدیگر باشند می توان مقدار موثر را به صورت جمع مقدار های موثر تک تک منابع نویز نوشت . ( نویز هایی مستقل هستند که میانگین حاصلضزب دو به دوی نویز ها صفر شود )

در بحث های ژئوفیزیکی نیز نویز به هر سیگنالی اطلاق می شود که در براشت های مد نظر اختلال ایجاد کند.

جزر مد و در برداشتهای لرزه ای دریایی

وجود اجسام فلزی در برداشت های الکترومغناطیسی

وجود اجسام چگال هنگام برداشت گرانی زمین

و ...

لازم به توضیح است انچه در یک برداشت نویز محسوب می شود مطلقا در همه ی برداشت ها نویز نبوده و ممکن است با تغییر شرایط به یک سیگنال با ارزش تبدیل گردد.

به عنوان مثال وجود اجسام چگال در برداشتهای گرانی زمین همانطور که در بالا ذکر شد ایجاد نویر می کند در حالی که در برداشتهای اکتشافی معادن فلزات این جاذبه رمین است که نویز محسوب گششته و اثرات مواد چگال سیگنالهای با ارزشی محسوب می گردند

معرفی پایگاههای اطلاع رسانی زلزله: USGS

سازمان نقشه‌برداری‌های زمین‌شناسی آمریکاUnited States Geological Survey (یا به اختصار یو‌اس‌جی‌اس (USGS) یکی از ادارات وابسته به دولت آمریکا است. علاوه بر نقشه‌برداری و مطالعات زمین‌شناسی، بررسی و مطالعه منابع طبیعی و بلایای طبیعی از دیگر وظایف این سازمان است. در این سازمان متخصصانی از علوم زیست‌شناسی، جغرافیا، زمین‌شناسی، زلزله شناسی، آب‌شناسی و... مشغول به کار هستند. سازمان نقشه‌برداری‌های زمین‌شناسی آمریکا یک سازمان تحقیقاتی است و هیچ گونه وظایف قانونگذاری و نظارتی ندارد. این سازمان زیرمجموعه وزارت کشور ایالات متحده آمریکا است و دفتر مرکزی آن در شهر رستون ایالت ویرجینیا واقع است.

پایگاه آمریکایی USGS به سرعت خبر وقوع آخرین زمین لرزه های بالای ۳ ریشتر را در تمام نقاط کره زمین مخابره می کند و علاوه بر آن اطلاعات کلی از زلزله ای که اتفاق افتاده و محل دقیق آن با مشاهده نقشه های مختلف برای هر کاربری محیا است.

این پایگاه اینترنتی اختصاصا در مورد زلزله و اطلاعات جدید از زلزله های اخیر در دنیا را به اطلاع همگان می رساند شما میتوانید هرگونه اطلاعاتی در مورد زلزله ونقشه های ثبت شده در مورد محل و قدرت زلزله را در این سایت مشاهده کنید.

 اگر از وب سایت USGS (مرکز زمین شناسی آمریکا) و مرکز لرزه نگاری کشوری دیدن کردید حتما از قسمت های مختلف آن هم استفاده کنید.

توموگرافي لرزه اي

توموگرافي لرزه اي از کارآمدترين روش هاي ژئوفيزيکي در اکتشافات معدني و بررسي کيفيت توده سنگ در ساختگاه تأسيسات بزرگ و سازه هاي زيرزميني مي باشد.

در اين روش با اندازه گيري سرعت سير امواج لرزه اي و رسم منحني هاي هم سرعت که نشان دهنده نحوه توزيع سرعت امواج در حد فاصل فرستنده ها و گيرنده هستند، توده هاي خاکي و سنگ در فضاي بين گالري ها، گمانه ها و سطح زمين مورد بررسي قرارمي گيرد. جهت پردازش داده هاي توموگرافي دو روش معمول ارائه شده است. روش اول که به روش بازسازي جبري معروف است، خود شامل دو الگوريتم تکنيک بازسازي جبري (ART) و تکنيک بازسازي تکرار همزمان (SIRT) مي باشد. روش ديگر که مي توان گفت مهم ترين روش در برگردان داده هاي لرزه اي است، روش کمترين مربعات (LSQ) است. در اين روش پارامترهاي مدل به گونه اي انتخاب مي گردند که ميزان اختلاف بين داده هاي مشاهده شده و محاسبه شده کمينه گردد.

 توموگرافي لرزه اي يکي از روش هاي کارآمد ژئوفيزيکي در اکتشافات مناطق کارستي، توده هاي چگال، گنبدهاي نمکي، سازندهاي گچي و نيز به عنوان يک روش کنترل در حين معدن کاري، بررسي نشست و مطالعات زيست محيطي مي باشد.

 به منظور ترسيم تصويري از زمين كه تحت تاثير امواج لرزه اي قرار گرفته است از توموگرافي اولين زمان رسيد استفاده مي شود. اين روش به طور وسيع در علوم زمين و زمين شناسي مهندسي بكار مي رود. در اين روش گيرنده ها اولين زمان رسيد موج مربوط به فرستنده هاي مصنوعي را كه در نزديكي اهداف اكتشافي قرار دارند دريافت مي كنند، اين زمان به منظور تعيين توزيع سرعت در بين فرستنده ها و گيرنده ها پردازش مي شود.

ژئوالکتریک

ژئوالکتریک یکی از بخشهای کاربردی دانش ژئوفیزیک محسوب میشود و امروزه مهمترین کاربرد روشهای آن در اکتشاف آب می باشد.

به طور کلی روش های الکتریکی به دو دسته ی کلی تقسیم می شوند:

الف) روش های الکتریکی طبیعی

              ۱) روش پتانسیل خودزا  self potential  یا روش SP

              ۲) روش جریان های تلوریک  Telluric current method  یا روش TC

              ۳) روش مگنتوتلوریک    Magneto telluric method  یا روش MT

ب) روش های الکتریکی مصنوعی

            1) روش مقاومت ویژه ی الکتریکی Resistivity method

            2) روش الکترومغناطیسی     Electromagnetic method یا روش EM

            3) روش قطبش القایی    Induced polarization method  یا روش IP

            4) روش چاه پیمایی         Wellogin method

 در همه ی این موارد هدف آشکارسازی اثرات سطحی ( اندازه گیری روی سطح زمین) حاصل از عبور جریان یا میدان الکتریکی در داخل زمین می باشد. یعنی اگر میدان یا جریان الکتریکی از زمین عبور کند، چگونه مي توان با دستگاه هايي در سطح زمين اين اثرات را آشكار كرد.

 در گروه هاي طبيعي از جريان ها يا ميدان هاي طبيعي استفاده مي شود. يعني اين ها خود به خود وجود دارند و به زمين تزريق نشده اند.

 از رفتارهاي اين جريان ها و ميدان ها در برخورد به ناپيوستگي هاي درون زمين براي اكتشافات استفاده مي شود.

 در روش هاي الكتريكي مصنوعي جريان يا ميدان به زمين تزريق مي شود، و دوباره رفتار آنها را در برخورد با ناپيوستگي ها بررسي مي كنيم.

محدوده ی عمق موثر روشهاي الكتريكي

۱) عمق كم(كمتر از ۱۰۰ متر)......... روش SP

۲) عمق متوسط(تا حدود یک کیلومتر)......... روش های مقاومت ویژه و IP و TC

۳) عمق زیاد( تا پوسته ی زمین)........... روش های MT و چاه پیمایی

پتانسیل های خود زا( یا فعالیت های الکتروشیمیایی)

 در این گونه موارد یک فعالیت شیمیایی رخ می دهد و به یک فعالیت الکتریکی تبدیل می شود در نتیجه جریان الکتریکی ویا اختلاف پتانسیل به وجود می آید. برای به وجود آمدن چنین فعالیتی وجود یک کانی و یک الکترولیت( محلول) لازم است

زمین لرزه

زمین‌لرزه یا زلزله لرزش و جنبش زمین است که به علّت آزاد شدن انرژی ناشی از گسیختگی سریع در گسلهای پوستهٔ زمین در مدّتی کوتاه روی می‌دهد. محلّی که منشأ زمین‌لرزه است و انرژی از آنجا خارج می‌شود را کانون ژرفی، و نقطهٔ بالای کانون در سطح زمین را مرکز سطحی زمین‌لرزه گویند. پیش از وقوع زمین‌لرزهٔ اصلی معمولاً زلزله‌های نسبتاً خفیف‌ترید ر منطقه روی می‌دهد که به پیش‌لرزه معروفند. به لرزشهای بعدی زمین‌لرزه نیز پس‌لرزه گویند که با شدّت کمتر و با فاصلهٔ زمانی گوناگون میان چند دقیقه تا چند ماه رخ می‌دهند. زمین‌لرزه به سه صورت عمودی، افقی و موجی بوقوع می‌رسد که نوع آخر از شایعترین آنهاست.

زمین لرزه نتیجهٔ رهایی ناگهانی انرژی از داخل پوسته زمین است که امواج مرتعشی را ایجاد می‌کند. زمین لرزه‌ها توسط دستگاه زلزله سنج یا لرزه نگار ثبت می‌شوند. مقدار بزرگی یک زلزله (ریشتر) طبق قرارداد گزارش می‌شود، زلزله‌های کوچکتر از شدت ۳ اغلب غیر محسوس و بزگتر از ۷ خسارت‌های جدی را به بار می‌آورند. شدت لرزه با روش اصلاح شدهٔ مرکالی اندازه‌گیری می‌شود.

در نزدیکی سطح زمین، زلزله به صورت ارتعاش یا گاهی جابجایی زمین نمایان می‌شود. زمانی که مرکز زمین‌لرزه در داخل دریا باشد، بستر دریا به میزانی تغییر مکان می‌یابد که باعث ایجاد سونامی می‌شود. ارتعاشات زمین همین‌طورریزش کوه و گاهی فعالیت‌های آتشفشانی را موجب می‌شود.

در حالت کلی کلمه زمین لرزه هر نوع ارتعاشی را در بر می‌گیرد – چه ارتعاش طبیعی چه مصنوعی توسط انسان - که موجب ایجاد امواج مرتعش می‌شود. زمین لرزه‌ها اغلب معلول شکستگی‌های گسل‌ها هستند، و همین‌طور فعالیت‌های آتشفشانی، ریزش کوه‌ها، انفجار معدن‌ها، و آزمایش‌های هسته‌ای. نقطهٔ آغازین شکاف لرزه را کانون می‌نامند. مرکز زمین‌لرزه نقطه‌ای است در راستای عمودی کانون و در سطح زمین.

ادامه نوشته

زمین لغزش

 حركت توده اي از مواد تشكيل دهنده زمين، از يك شيب به سمت پايين را زمينلغزش يا ناپايداري شيب مي‌‌نامند(IAEG, 1990). توپوگرافي عمدتاً كوهستاني ايران، فعاليت زمينساختي و لرزه‌خيزي زياد، وضعيت متنوع زمين شناسي و اقليمي، شرايط طبيعي براي بروز طيف وسيعي از زمينلغزه ها را ايجاد مي كند. 

   ايران با توپوگرافي عمدتاً كوهستاني، فعاليت زمين‌ساختي و لرزه‌خيزي زياد، شرايط متنوع زمين‌شناسي و اقليمي، عمده شرايط طبيعي را براي ايجاد طيف وسيعي از زمينلغزش‌ها داراست. زمين‌لغزش در ايران بعنوان يك بلاي طبيعي، ساليانه خسارات جاني و مالي فراواني به كشور وارد مي سازد. اگر براي بلاياي طبيعي ديگر احتمال وقوع هر از چندگاهي قائل شويم، پتانسيل وقوع پديده لغزش در كشور را بايد هر لحظه در نظر گرفت.بر اساس يك برآورد اوليه، ساليانه 500 ميليارد ريال خسارت هاي مالي از طريق زمينلغزش ها بر كشور تحميل مي شود و اين در صورتي است كه از بين رفتن منابع طبيعي غيرقابل بازگشت به حساب آورده نشوند(كمك پناه 1373). اين پديده همه ساله در اكثر استان هاي كشور موجب خسارت هاي اقتصادي به راه‌ها، خطوط آهن، خطوط انتقال نيرو و ارتباطات، كانال هاي آبياري و آبرساني، تأسيسات معدني، تأسيسات استخراج، پالايش نفت و گاز، شبكه شريان هاي حياتي داخل شهرها، كارخانه ها و مراكز صنعتي، سدها و درياچه هاي مصنوعي و طبيعي، جنگل ها و مراتع و منابع طبيعي، مزارع و مناطق مسكوني و روستاها گشته يا آنها را مورد تهديد قرار مي دهد. اين نوشتار ابتدا به تعريف ناپايداري شيب و واژه شناسي آن پرداخته، سپس ضمن معرفي تاثير پذيري متقابل زمينلغزش ها با منابع طبيعي و سازه هاي بشري، به معرفي موردي آنها در پهنه البرز مرکزي مي پردازد.

ادامه نوشته

اظهارات مدیر موسسه ژئوفیزیک ایتالیا درباره زلزله/ تفسیر نادرست می‌کنند

محققان دنیا اخیرا گزارشی را منتشر کردند که نشان می دهد پدیده های مرتبط با تغییرات آب و هوایی قادرند موجب بروز زلزله شوند. در این راستا رئیس دپارتمان لرزه شناسی تکنوفیزیک موسسه ملی ژئوفیزیک و آتشفشان شناسی ایتالیا در پاسخ به مهر به تفسیر این نتایج پرداخت.

از آنجا که در تهیه و تدوین این خبر تکنیکهای ژورنالیستی هم به به کار رفته است از ارزش علمی آن کاسته شده است. با این وجود ارزش مطالعه را دارد.

در انتخاب تیتر این مطلب نیز به خبر گزاری مهر وفادار بوده ام ، توجه شما را در ادامه به صحبتهای آنتونیو پیرسانتی با خبرگزاری مهر جلب می نمایم

ادامه نوشته